Turismo Gruta Iha Bairo Bedois

Turismo Gruta Dili Laran"Bairo Bedois"

Artigo

 Francisco Maria haktuir katak sira hari’I hamutuk ho amo paroko,no amo paroko rasik mak suporta semente batako inklui mos avo nana.

Iha gruta ne’e mos apoiu husi sarani bedois no fo tuir sira nia kbi’it,no iha gruta ne’e mos la iha seguransa nu’udar katolik oan/bele hakbesik an ba atu nune’e bele reza/hato’o ita nia susar no terus ne’ebe’ mak ita hasoru,iha fatin ne’e mos iha vizitante maibe sira mai iha kalan,tanba loron ne’e iha atividade seluk.

Gruta ne’e hari’I la to’o tinan maibe sira alo to fulan walu remata ona no nagura iha 2 de outubru 22.

No lia menon ba ita nu’udar sarani oan,no wainhira atu ba fatin sagrada ne’e tente ho respeita no 

hatudu katak sarani oan,no labele halo buat arbiru iha fatin sagrada ne’e. 

                        Foto Caption

Figura1:Portaun boot sarani sira tama ba Gruta

Figura2:Kalan kalan sarani sira sempre ba reza tercu iha fatin neh. 

Figura3:Dalan boot ba sarani no ema hotu bele mai vizita fatin sagradu nee. 

Figura4:Iha tempo kalan wainhira lampu lakan hateke husi estrada boot tama ba Gruta. 

Figura5:Fatin neebe sarani sira sempre mai halo adorasaun liu-liu iha Santo Antonio nia loron. 

Jardim de orasaun Santo Antonio bairo bedois. 

Ave Maria Golgota

 FOTO CAPTION 

Figure 1: Estrada bo’ot sarani Sira atu la’o ba iha  Gruta.

Figure 2:

iha portaun iha mόs avizu ka regras balun ne’ebe taka sai iha. ne’eba nune'e vizitante Sira Le'e antes atu La'o tama ba Gruta

Figure 3:

portaun bo’ot ita la’o tama ba gruta laran

Figure 4:kadeira tau iha ne’eba hodi tu’ur no hasa’e ita ida-idak nia orasaun ba ita nia inan doben nain feto

Figura5:Ilhas Nain feto,Ave Maria Golgota

Figura6:Sarani sira hakbesik An ba nain feto hodi Rei.

Figure 7:

Bainhira vizitante  ka sarani sira reza hotu sempre tau osan Ba kofri ka Fatin ne’ebe ema prepara ne’e

 Figura8:Sarani sira reza hotu sei sunu lilin iha fatin ne’ebe ema prepara      

 

 ARTIGO 

HA’U HANESAN MOS ESKUTERU IDA BA  GRUTA AVE   MARIA GOLGOTA NE’E RASIK   

Tuir senhor Jeronimo Alves Soares:hateten Uluk Nana’in ita hanesan ema sarani,Hanesan mόs ema katolika ida ita hotu-hotu moris  ne’ebé la hanesan maibe ba ha’u  nu’udar ema sarani importante ita nia isin bokur klamar mόs tenke bokur.

Ita hakarak isin ne’ebé bokur tenke fo han ho hahan ne’ebé oin-oin ita nia klamar mόs tenke fo han ho orasaun fo han ho karidade fo han ho ita nia di’ak tomak  ba ema seluk ne’ebé persiza ita nia kbi’it no tulun.

No fatin sagradu  ida ne’e furak  tebes mai ha’u,Fatin ne’e sempre halo ha’u nia fuan hakmatek liu-liu ha’u hasoru problema ruma ho familia no problema pesoal balun halo ha’u hanoin barak halo ha’u la hakmatek.Ha’u tenke mai iha fatin sagradu ida ne’e hodi hato’o ha;u nia orasaun hato’o ha’u nia fiar hato’o mόs problema sira ne’e atu nune’e ha’u nia fuan bele hakmatek fila fali ho dalan ida ne’ebé di’ak .

Hodi ha’u bele hato’o orasaun ba inan doben na’in  feto, Hanesan mόs liafuan ida aman maromak dehan hela katak,Wainhira hato’o  onia orasaun mai ha’u  la to’o bele mόs hato’o ba ha’u nia oan Jejus cristu.Hato’o  hela  mai ha’u  ho ida ne’e ha’u hanesan ema sarani katolika ida hasoru problema ruma tenke hakbesik an ba inan doben nain feto hodi hato’o ha;u nia situasaun moris lor-loron nian ba inan doben iha fatin sagradu ida ne’e.

Liu-liuba ita sarani hotu katuas no ferik bo’ot no ki’ik oan sira liu-liu ba joven sira ita iha problema ruma ital abele hanoin de’it no rai nanok deit iha ita nia fuan laran  se ita la branin konta ba ema seluk.Ita bele mai iha fatin sagradu ne’e no ita  bele konta ita nia problema hotu ba nain feto ita  hakarak tanis  ita hakarak hato’o ho fuan laran tomaknaran katak ita nia fuan ho laran tenke mόs hodi bele hato’o ita nia problema nain feto Jejus cristu aman maromak hodi bele rezolve no bele kura fali liafuan saida mak ita sente nune’e mόs  husu ba maluk joven sira hotu liu-liu ba mane no feto  sira se imi sente iha liur ne’eba imi hasoru problema moris ni’an no problema partikular  ruma karik  koko habesik an ba fatin sagradu ida ne’e.

Tamba fatin ne’e lori ita ba dalan naroman no fatin ne’e bele resolve ita nia problema hotu naran katak fila fali mai ita ida-idak nia an.

Ita tenke pasensia ita tenke iha onestidade katak ita ema moris tenke hasoru problema oin-oin,Husu ba maluk sira iha problema ruma labele nanok de’it no labele hanoin atu estraga an no labele hili dalan negativu  ni’an.Koko hakbesik an ba igreja hakbesik an ba fatin sagradu sira hanesan gruta hodi hato’o problema para ita bele sente fuan  mόs bele hakmatek  no hanoin ne’ebé negativu sir abele hakmatek labele hili dala seluk maka ita sei manan iha mundu no ba iha lalehan ita sei la lakon,Domin ne’ebé husi inan doben nain feto hanesan domin ida ne’ebé ita nia inan fo ba ita  domin nunka atu hotu ida ne’e mak ha’u atu hato’o ba maluk joven sira karik iha problema labele nanok de’it no labele hili dalan negativu  hili dalan  ne’ebé naroman no dalan ne’ebé mak di’ak ba ita nia an atu nune’e ita nia isin bokur klamar mόs bokur.

Hakarak hatene kona-ba historia gruta  nia data konstrusaun sira ne’e kona –ba historia uluk iha kampung baru gruta na’in feto golgota komoro foin hahu ema hotu hatene de’it naran gruta komoro iha tempu okupasaun ondonesia ne’e hahu konstrusaun ne’e hahu iha 1983 depois finalize iha 1985 ida ne’e iha tempu okupasaun Indonesia ni’an. Agora ne’e ita iha gruta ida maibe iha area foho leten ida koinesidu foho golgota,Tamba gruta ne’e hanesan inisiu no gruta kontinua ba leten hanesan ita bo’ot sira tinan tinan partisipa iha viasakra iha sexta feira santa ne’e ema hotu iha dili laran tomak ema blun husi munisipiu mόs mai halo viasakra iha ne’eba tamba temi gruta na’in feto foho golgota komoro.

No momentu hahu konstrusaun iha amu paroku no matebian Dom Albertu Ricardu nia seidauk sai Bispu no nia sei paroku iha motael tamba komoro ne’e sei iha estatua partensia ba iha motael ni’an ne’ebé ba ema sira hari’i gruta ne’e inisiativa mai husi Dom Albertu Ricardu  amu kunha agora dau-daun iha parokia ida iha amerika ne’eba momentu ne’eba amu kunha mak viariu ba parokial ba iha igreja motael nian agora mak ita bo’ot sira hare’e uluk ne’e estatua ne’e ki’ik no badak hela maibe akontesimentu ida iha 1987 tamba gruta ne’e  lolos  ne’e istoria no bele dehan mόs antigun iha timor-leste.Tamba iha objektivu kria gruta ida ne’e atu prevene mόs ita nia joven rezestensia foin sae sira ne’ebé konflitu ho okupantes bapa sira forsa Indonesia ni’an ho ida ne’e gruta ne’e hari’i atu konsagra  mόs  foho ida ne’e amu nia inisiativa hari’i gruta ida ne’e atu iha eventu ba gruta ida ne’e rasik.

       

Artigu Gruta Santa filomena Bidau Lecidere

Gruta santa filomena hanesan fatin sagrada ne'ebé harii kedas iha tempu  malae Portugés nian.

Harii iha Aldeia kapela  Postu nain Feto Suku Bidau Lecidere.

Santa filomena ho naran lolos FEE-LOO-MAY-NHA husi lian latin ho nia signifika katak filia "oan feto"ou naroman.

Filomena feto ne'ebé koñesidu hanesan saint philomeor fillomeor, filomena Roman nian  joven feto virjen ida ne'ebé ema hetan mate isin iha dia 24 Maiu 1802 iha catmbaco priscilla

Filomena ne'e katak dame hela ho imi, 

Santa filomena mak sai nain ba bebe no foin sa'e sira.

10 de Agostu sai hanesan loron ka festa boot Santa filomena nian nebe sarani  sira sempre selebra iha loron santa filomena nia hodi hasa'e sira nia orasaun no husu tulun,  hodi ajuda sira iha wainhira iha problema nia naran. 

Vizitante Atanacio Soares Gusmão hateten:  "Gruta Santan filomena hanesan fatin ne'ebé vizitante sira  mai atu haklaken sira  nia orasaun  nu'udar  fiar religiao Katólika nian atu proteje no kuidadu ita nia fatin sira ne'e hanesan fatin sagrada,mai iha  fatin ne'e ho objetivu ida de'it katak atu haklaken ita nia orasaun, ho hametin nafatin ita nia fi'ar ba iha Santa filomena.

Vizitante Maria pradani millenia Gomes hateten: "Ita ema kriatura idak2 iha nia fiar rasik liuliu iha religiaun, Nu'udar ema fiar nain ida iha religiaun  katolika ita adora ba ita nia maromak,  no estatua sira nebe konsidera sagrado iha religiaun nee rasik.  Hau pesoal tau hau nia fiar no nudar hau nia matadalan iha st. Filomena . Tuir hau nia koinesehemento no hakerek nanis ona konaba Santa Filomena katak  nia santa ida nebe sai guarda ba labarik bebe no joven sira filomena mos hatudu milagre no sai guarda nain  ba ema sira nebe lakon vontade no ba buat hotu nebe ema dehan imposivel se ema nee hasa'e intensaun duni ho laran tomak, liuliu ba sira nebe presiza tebes Santa filomena nia ajuda.

gosta ba vizita fatin Santa  Filomena nian tamba  iha fatin neba sente hakmatek no konfortavel tebes no babain ba iha tempu nebe la okupadu ka livre

Sente kaman no sente konfortavel los bainhira hasa'e ona intensaun no orasaun sira hotu ba santa  Filomena tamba hare ba santa ida nebe ho idade sei kiik maibe sai ona santa no  sai milagre nain ba ema sira nebe tau fiar ba nia .

karik belun sira hakarak ba vizita  gruta santa filomena ho microlet 03,04,10 tun  largo diresaun husi largo ba Bidau Lecidere ho 5 minutus la'o ain, karik balun ho transporte privadi ba para kedas iha hotel turismu nia  kotuk bele tama liu ba laran gruta santa filomena lokaliza iha ne'eba. 

Vizitante sira husi fatin seluk sempre mai vizita Santa filomena  husi dader meudia no kalan.

Maibé vizitante barak mak gosta liu mai vizita Santa filomena iha tempu kalan tamba sees husi barulhu ho transporte nia lian sira bele tur hakmatek hodi haklaken sira nia orasaun ho haklaken sira nia fi'ar iha gruta santa filomena 

Regras ne'ebé bandu  ba vizitante sira maka hanesan tuir mai 

1. Sunu lilin iha nia fatin no labele sunu lilin kauza tomak hanesan iha kruz.

2. Labele sunu lilin mean iha gruta santa filomena.

3. Ba estudante sira ka vizitante sira soe lixu iha nia fatin ne'ebé prepara ona.

4. Labele halo video ka tiktok ne'ebé la edukativu iha Santa filomena nia oin .

FOTO CAPTION 

                           

Figura 1. 

Dalan boot tama mai  vizita Santa filomena nian 

Foto husi : Fatima Pinto 

Figura 2.

 Fatin ne'ebé vizitante sira hamrik hodi hasae orasaun ba santa filomena.

Foto husi : Albinia  Madeira 

Figura 3. 

Fatin sunu lilin  wainhira vizitante sira hasae orasaun .

Foto husi : Fatima Pinto 

Figura 4.

Regras ne'ebe vizitante sira tenki halo tuir wainhira mai iha gruta santa filomena.

Foto husi :fatima Pinto 

 

Figura 5. 

Depois reza hotu vizitante sira sempre hasai foto iha Santa filomena oin tanba ho Inan nia figura nebe furak tebes.

Foto husi : Amoi Sanches 

 

GRUTA NOSSA SENHORA DO ROSARIO DE FATIMA VILLA-VERDE

 Gruta villa-verde hari'i iha tempu indonezia antes timor ukun a'an, sarani sira halo kolaboarsaun ho parte igreja hodi hari'i gruta refere, gruta ne'e hari'i iha 07 oktober 1996.

Tuir senhora Ines da Silva hateten, " fatin ne'e sagradu lor-loron sarani, no estudante sira sempre mai hasae orasaun iha fatin ne'e,no mos wainhira iha fulan maio no juñu nia laram sarani sira husi bairo villa-verde sempre reza loron no kalan, no sarani sira mos  lahaluhan mai hasae hela  de'it orasaun iha ne'e."

Nia haktuir tan katak, fatin ne'e mos iha regras oin-oin hanesan, labele soe lixu arbiru, no labele uza kalsa badak, no nakles ,labele uza kamiza talin,labele barullu,no joven sira labele lori malu mai namora iha ne'e,labele hemu tua iha fatin refere, tanba dala barak joven sira balun gosta mai hemu tua iha ne'e no halo barullu, soe lixu arbiru de'it, ne'e maka  husi parte igreja hasai regras ne'e.

Tempu uluk regras laiha, no tuir lolos fatin sagradu sira ne'e regras  laiha, tanba ida ne 'e fila fali ba ema ida-idak nia  konsiensia nu'udar ema umanu, mai iha fatin ne'e objetivu atu reza la presiza regras,maibe ikus ikus ne'e ema mai ho hanoin ne'ebe lahanesan entaun hasai regras atu nune'e buat  hotu lao tuir nia fatin.

Regras ne'e iha ema hotu mai iha ne'e kunpri no halo tuir, reza hotu laiha barullu no soe lixu  tuir fatin lixerio nian.

Fatin ne'e mos bele ema hotu-hotu mai iha ne'e,  reza hotu bele koalia konta istoria no refreshing, importante maka labele koalia lian makas no halo barullu intronpe ema seluk atu reza.

Mensazen ikus maka hakarak fatin ne'e furak liu tan maka hapara soe lixu arbiru no tenki hakbesik an liu ba lixeiru, no mantein silensiu, hakarak kaolia sai hotu buat ne'ebe maka senti  iha ita nia laran hanesan triste no kontete maka kalma presiza  silnesiu, fatin sagardu la bandu ema hotu mai  iha ne'e, maibe nakloke ba ema hotu atu mai iha ne'e. 

Foto Caption

Figura 1. Dalan bo'ot tama ba gruta☝

Figura 2. Portaun bo'ot hakat  tama gruta laran

 

 Figura 3. Fatin tu'ut hodi hasae orasaun🙏

Figura 4. Hasae orasaun hotu lao ba bensa nain  feto 🙏

Figura 5. Hasae orasaun hotu keta haluhan fo kontribuisaun  ba gruta ne'e  tuir kbi'it.

 Figura 6. Depois atu fila bele tu'ur halimar,dada lia, fatin refreshing, maibe keta haluhan mantein silensiu 🤫 no labele  ko'alia lian makas entronpe ema Seluk. 

Thank you 

From: Luzia